Tổng thống Barack Obama vừa có bài phát biểu quan trọng về những biến chuyển lịch sử ở Trung Đông-Bắc Phi, tác động của những thay đổi đó đối với chính sách của Mỹ trong khu vực và nêu rõ chính sách ngoại giao của Mỹ đối với một số quốc gia Trung Đông.

Bài phát biểu mang tính bao quát về nhiều vấn đề, trong khi ông Obama tập trung vào các phong trào dân chủ ôn hòa đòi thay đổi lan tràn ra khắp khu vực, và bàn về những ảnh hưởng đối với chính sách của Mỹ, cũng như đề ra điều mà các giới chức trong chính quyền gọi là một số đề nghị cụ thể về chính sách.

Ông Obama đã đưa ra thẩm định về tác động của những cuộc nổi dậy của dân chúng đã dẫn đến thay đổi chính trị ở Ai Cập và Tunisia, và còn đang tiếp diễn ở những nơi như Syria, Libya và Yemen.

Trước đó, giới chức Nhà Trắng đã tìm cách giảm tầm quan trọng trong khi miêu tả bài phát biểu của ông Obama chỉ là một hình thức cập nhật bài phát biểu năm 2009 của ông đã đọc sau khi lên nhậm chức tổng thống khoảng 6 tháng trong đó ông Obama kêu gọi một “khởi đầu mới” giữa Mỹ và người Hồi giáo trên khắp thế giới.

Giới chức Mỹ nói rằng bài phát biểu được đọc vào giữa thời điểm được gọi là cuộc nổi dậy Ảrập, sẽ là một nỗ lực của ông Obama giải thích với khu vực và thế giới những gì là giá trị và nguyên tắc của Mỹ, và các nguyên tắc và giá trị này sẽ được áp dụng ra sao trong việc hỗ trợ cho những ước nguyện của dân chúng trong khu vực.

Trong cả bài phát biểu, ông Obama hoan nghênh “sự thay đổi phi thường” tại Trung Đông - Bắc Phi, nhưng nói thêm “có quá nhiều quốc gia đã đáp ứng bằng vũ lực đối với những lời kêu gọi thay đổi”.

Theo Tổng thống Mỹ, trường hợp “đáp ứng bằng vũ lực đối với những lời kêu gọi thay đổi” điển hình nhất là Libya, “nơi nhà lãnh đạo Moammar Gadhafi phát động một cuộc chiến tranh chống lại chính người dân trong nước”; Việc nhà lãnh đạo Libya Moammar Gadhafi rời bỏ quyền lực “là điều không tránh khỏi” khi những cuộc không kích của NATO và những chế tài quốc tế tiếp tục; sự can thiệp quốc tế vào Libya “cứu được hàng ngàn sinh mạng của những người chống đối ông Gadhafi”.

“Syria cũng đã chọn con đường giết chóc và bắt giữ hàng loạt”, ông nói trong khi kêu gọi Tổng thống Syria Bashar al-Assad “hoặc tiến đến việc chuyển sang dân chủ hoặc phải tránh chỗ cho người khác”. Ông cũng kêu gọi Syria để cho những quan sát viên nhân quyền đến những thành phố hiện là các địa điểm nóng và cho phép họ tham dự vào những cuộc đối thoại nghiêm chỉnh để tiến đến chuyển tiếp dân chủ, “nếu không, Tổng thống Assad sẽ tiếp tục bị thách thức trong nước và bị cô lập tại nước ngoài”.

Ngay trước khi Tổng thống Obama đọc bài diễn văn, chính quyền Mỹ loan báo những biện pháp trừng phạt mới nhắm vào Syria, và đây là lần đầu tiên trực tiếp nhắm vào Tổng thống Assad và các cố vấn then chốt của ông. Giới chuyên gia tại Washington cho rằng những lời lẽ của ông Obama là “một bước đi quan trọng” tiến tới việc Mỹ thẳng thắn đòi hỏi thay đổi chế độ tại Syria.

Đề cập đến những biến cố tại Ai Cập và Tunisia, ông Obama nói nhiều việc có thể tiếp diễn sau đó “khi quần chúng đứng lên đòi hỏi những quyền căn bản của họ. Tổng thống Mỹ đưa ra những sáng kiến để hỗ trợ cho công cuộc hiện đại hóa kinh tế, cải tổ và ổn định tại hai nước này. Nhà Trắng loan báo ban đầu sẽ giúp 1 tỉ USD để giảm bớt áp lực nợ nần và thêm 1 tỉ USD nữa để bảo đảm tín dụng cho hai nước này.

Người đứng đầu cường quốc số 1 thế giới cũng nói một nền hòa bình lâu dài giữa Israel và Palestine là điều khẩn thiết hơn bao gì hết. Ông kêu gọi việc thành lập hai quốc gia, ủng hộ một đòi hỏi chính đáng của người Palestine là biên giới quốc gia tương lai Palestin phải căn cứ vào đường ranh năm 1967. Ông nói ông tin là ranh giới này sẽ căn cứ vào đường ranh 1967 - ranh giới có sẵn trước khi cuộc chiến 6 ngày xảy ra trong đó Israel đã chiếm những vùng đất của người Palestine.